معیار انتخاب دوستانتخاب دوست و حضور در جمع‌های دوستانه و گروه‌های هم‌سال برای تربیت اجتماعی فرزندان لازم است، زیرا سبب مشاهده آثار رفتار خود با دیگران شده و پایه‌های رفتار اجتماعی آنان را استحکام می‌بخشد. اما آنچه دارای اهمیت است معیار و انتخاب افراد شایسته دوستی است، در روایات، ضوابط و معیار انتخاب دوست همراه با ادلّه آن ذکر شده که در ادامه چند نمونه از روایات را بیان می‌کنیم. ۱ - نقش دوست در نوجوانینقش دوست در زندگی انسان به‌ویژه در سنین نوجوانی، بسیار روشن و با اهمیت است، زیرا نوجوانان باتوجّه به این‌که بیش‌تر تمایل به بروز شخصیت مستقل خود دارند و نمی‌خواهند تابع محض دیگران باشند، علاقمند هستند با پیوستن به گروه‌های هم‌سال، ابراز وجود نمایند. انتخاب دوست و حضور در جمع‌های دوستانه و گروه‌های هم‌سال برای تربیت اجتماعی فرزندان لازم است، چرا که در این ارتباط آثار رفتار خود با دیگران را مشاهده کرده و به تنظیم آن می‌پردازند و در این داد و ستدهای تجربی، پایه‌های رفتار اجتماعی آنان، استحکام می‌یابد، بدین‌جهت پدر و مادر وظیفه دارند فرزندان خود را با معیار و ضابطه‌های دوست خوب آشنا نمایند و از تحمیل مصداق به آن‌ها بپرهیزند. ۲ - معیار انتخاب دوست در روایاتدر روایات رسیده از ائمه اطهار (علیهم‌السّلام)، ضوابط و معیار انتخاب دوست همراه با ادلّه آن ذکر شده که این خود در ارائه ارزش‌ها قابل دقّت می‌باشد. اینک به‌عنوان نمونه چند روایت را ذکر می‌کنیم: ۱. امام زین العابدین (علیه‌السّلام) خطاب به یکی از فرزندانش می‌فرمایند: مواظب باش با پنج گروه دوستی و رفاقت نکنی و با آنان هم‌کلام نشوی و هم‌سفر نگردی، ایشان می‌پرسد پدر جان، آنان چه کسانی هستند؟ امام در جواب فرمودند: ـ با آدم دروغگو دوستی مگیر، زیرا او مانند سرابی است که مطالب را برخلاف واقع نشان می‌دهد، دور را نزدیک و نزدیک را دور جلوه‌گر می‌سازد. ـ از رفاقت با افراد لاابالی و گنه‌کار اجتناب کن، زیرا چنین اشخاصی تو را به یک لقمه نان یا کم‌تر از آن می‌فروشند. ـ از رفاقت با شخص بخیل پرهیز کن، زیرا در ضروری‌ترین مواقع نیازمندی به او، تو را یاری نخواهد کرد. ـ از دوستی با شخص ابله برحذر باش، چرا که می‌خواهد تو را کمک کند، ولی ضرر می‌رساند. ـ از مصاحبت با کسی که قطع رحم نموده برحذر باش، زیرا چنین شخصی در کتاب خدا مورد لعن و نفرین قرار گرفته است. ۲. در وصیت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) به فرزندش محمد حنفیه آمده است: با اهل خیر هم‌نشینی کن، از آنان خواهی شد و از افراد شرور و کسانی که تو را از یاد خدا باز می‌دارند، دوری گزین. «جَالِس اَهلَ الخَیرِ تَکُن مِنهُم، بَایِن اَهلَ الشَّرَّ وَ مَن یَصُدُّکَ عَن ذِکرِ اللهِ». ۳. هم‌چنین فرموده است: هم‌نشینی با افراد شرور و ارازل و اوباش موجب سوء ظن به نیکان خواهد شد و هم‌نشینی با نیکان موجب می‌شود افراد شرور نیز در زمره نیکان قرار گیرند ... و کسی که حال او از جهت خوبی و بدی روشن نیست و او را نمی‌شناسید، بررسی کنید با چه افرادی دوستی دارد و به‌وسیله دوستانش او را بشناسید. ۳ - افراد شایسته دوستیاولیای دین، فرزندان خود را تشویق می‌نمودند که بعد از امتحان و بررسی، برای خود دوستان زیادی انتخاب کنید و از سوی دیگر در دستورات تربیتی آمده است، با افرادی که دارای صفات زیر می‌باشند، دوست شوید: ۳.۱ - یاد کنندگان خداحضرت لقمان به فرزندش می‌فرماید: مجالس دیگران را با بصیرت بررسی کن، اگر مجالسی یافتی که افراد در آن به یاد خدا مشغول بودند، با آنان در آن جلسه شرکت کن، زیرا اگر در زمره عالمان باشی، آن‌ها از علم تو بهره خواهند برد و بر علم خودت نیز افزوده می‌شود، و اگر نسبت به آنان دارای علم نیستی، از معلومات آنان استفاده خواهی نمود، امید آن‌که خداوند سایه رحمتش بر آن‌ها بگستراند و تو را نیز شامل شود. ۳.۲ - علماءجناب لقمان (علیه‌السّلام) به فرزندش می‌گوید: با علما معاشرت و مصاحبت داشته و به آنان نزدیک شو و آنان را در خانه‌هایشان زیارت کن، امید آن‌که به آنان شباهت پیدا کنی و از آن‌ها شوی، با نیکان از علما بنشین، امید آن‌که خداوند آن‌ها را مشمول رحمت خود قرار دهد و تو را نیز شامل شود. ۳.۳ - حکماپیامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: از دانشمندان سؤال کن و با حکما معاشرت داشته باش و در مجالس فقرا شرکت کن. «سائِلُوا العُلَماءَ وَ خالِطُوا الحُکَماءَ وَ جالِسُوا الفُقَراءَ». ۳.۴ - مؤمنینپیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: اگر باغی از باغ‌های بهشت را دیدید با عجله به آن وارد شوید، به‌ایشان عرض شد باغ بهشت چیست؟ فرمودند: «مَجَالِسُ المُؤمِنِینَ». ۴ - پانویس۵ - منبعانصاری، قدرت‌الله، احکام و حقوق کودکان در اسلام، ج۱، ص۵۷۹-۵۸۱، برگرفته از بخش «گفتار سوّم:تربیت کودکان نسبت به آداب ضروری»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱۱/۱۱. |